“Η πιο πράσινη ενέργεια είναι αυτή που δεν χρησιμοποιούμε χωρίς σοβαρό λόγο, ανεξάρτητα από την πηγή της.”
09.03.10
Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε μια αλματώδη αύξηση του ενδιαφέροντος για το περιβάλλον. Η νεόκοπη πράσινη ευαισθησία έχει πολλές μορφές: ‘πράσινα κτίρια’, ‘πράσινες πόλεις’, ‘πράσινη ενέργεια’. Φαίνεται ότι το πράσινο έχει μια εξαγνιστική δύναμη, γι’ αυτό ακούμε για ‘green banking’, ‘green web servers’, ή ‘green car of the year’, μερικοί μάλιστα βαφτίζουν και την πυρηνική ενέργεια ‘πράσινη’ (επειδή “δεν εκλύει CO2” -σαν να λέμε ότι η ηρωίνη είναι προτιμότερη από το κάπνισμα γιατί δεν βρωμίζει το δωμάτιο).
Πάνω απ’ όλα, ακούμε το οξύμωρο ‘πράσινη ανάπτυξη’. Γιατί ‘οξύμωρο’; Επειδή η ‘ανάπτυξη’ ερμηνεύεται ως μεγέθυνση, και μάλιστα παντοτινή. Μέσα στην υλιστική παραζάλη της εποχής, μας διαφεύγει ο παραλογισμός της εσαεί μεγέθυνσης πάνω σε ένα μικρό τόπι στο Διάστημα. Ωστόσο αποτελεί τον ιερό αυτοσκοπό μας, που τελευταία επιχειρούμε να πετύχουμε και με πράσινα μέσα.
Ας δούμε το θέμα του ηλεκτρισμού που κάνει την αυταπάτη ανάγλυφη. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η κατά κεφαλή κατανάλωση ρεύματος σήμερα είναι κάπου 60 φορές μεγαλύτερη απ’ όσο πριν 60 χρόνια (Εικόνα 1). Ο ηλεκτρισμός που καταναλώνουμε στη χώρα μας διπλασιάζεται κάθε 18 χρόνια, με μια μέση ετήσια αύξηση κατά 4%. Αυτό σημαίνει ότι, με τις σημερινές τάσεις, το 2050 θα χρειαζόμαστε τετραπλάσιες κιλοβατώρες από σήμερα (Εικόνα 2).
Η αύξηση δεν οφείλεται μόνο στην άνοδο της οικονομικής δραστηριότητας. Αν δούμε την εξέλιξη της ζήτησης ηλεκτρισμού και του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος, είναι σαφές ότι η πρώτη τρέχει πολύ πιο γρήγορα από το δεύτερο (Εικόνα 3). Προφανώς το βιοτικό μας επίπεδο χρειάζεται όλο και πιο πολύ ηλεκτρισμό για τα φωτιστικά, τις τηλεοράσεις, τα κουζινικά, τα πλυντήρια, τα στερεοφωνικά, τους υπολογιστές, τους θερμοσίφωνες, και πάνω απ’ όλα τα κλιματιστικά που έχουν γίνει απαραίτητα στον σημερινό τρόπο ζωής μας, γονατίζοντας τη ΔΕΗ κάθε καλοκαίρι.
Έχοντας συνδέσει την ευμάρεια με τα ποικίλα gadgets, η δίψα μας για ρεύμα θα αυξάνει, και συνεπώς οι απαιτήσεις από τη ΔΕΗ και τους ιδιώτες συνεργάτες της θα συνεχίσουν την ανοδική πορεία τους. Εδώ ας προσέξουμε μια σημαντική αντίφαση: Το συμφέρον της χρηματιστηριακής ΔΕΗ και των ιδιωτών που παράγουν ρεύμα ευνοείται από τη σπατάλη στη χρήση του. Η εξοικονόμηση δεν ανεβάζει ούτε τις πωλήσεις τους, ούτε το ΑΕΠ, ούτε και τους επίσημους δείκτες ‘ανάπτυξης’ της χώρας -ακριβώς όπως και οι υγιείς πληθυσμοί δεν συμφέρουν στις φαρμακοβιομηχανίες. Η εξοικονόμηση δεν ταιριάζει στη κοινωνία της αγοράς, του κέρδους, και της ‘ανάπτυξης’ -εκτός αν συνδέεται με νέα εμπορικά προϊόντα.
Η φύση έχει αρχίσει να δυσφορεί με αυτή τη νοοτροπία μας. Οι αντιδράσεις της ξυπνούν κάποιες οικολογικές τύψεις μέσα μας, οι οποίες ανοίγουν νέους κερδοφόρους ορίζοντες για ορισμένους. Για παράδειγμα, το κράτος επιδοτεί γενναία την ιδιωτική παραγωγή ηλεκτρισμού από ανανεώσιμες πηγές, κι έτσι βλέπουμε να πληθαίνουν οι μνηστήρες που θα μας πουλήσουν ‘πράσινη’ (ή και ‘μαύρη’) ενέργεια. Σήμερα η ηλιακή και αιολική ενέργεια συμβάλλουν περίπου κατά 3% στην πρωτογενή παραγωγή ενέργειας στη χώρα μας, ισοσκελίζοντας τα 3/4 των απωλειών διανομής-μεταφοράς της ΔΕΗ (Υπουργείο Ανάπτυξης). Μερικοί θεωρούν ότι έτσι προκαλείται «οπτική ρύπανση» και «βλάβες στα αποδημητικά πτηνά» πιο ενοχλητικές από τον καπνό της Πτολεμαΐδας ή της Μεγαλόπολης. Ωστόσο είναι βέβαιο ότι θα βλέπουμε όλο και πιο πολλές ανεμογεννήτριες και στρέμματα με πανέλα τριγύρω μας, αφού η επιδοτούμενη κερδοφορία τους συνδυάζεται με την ανάγκη μας για φωτισμένες βιτρίνες τα μεσάνυχτα. Γι’ αυτό, με την αναπόφευκτη άνοδο της ζήτησης ρεύματος στις επόμενες 10ετίες, θα έχει ενδιαφέρον να δούμε τις αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών που θέλουν να παίρνουν το ρεύμα τους από ορυκτά καύσιμα ή από κάπου μακριά (με 8% απώλειες διανομής).
Προσπαθώντας να κάνουμε το ρεύμα του κλιματιστικού μας ‘πράσινο’, εγκαθιστούμε φωτοβολταϊκά συστήματα και στα κτίριά μας. Πολύ καλή λύση! Αρκεί να συμπληρώνει άλλες προβλέψεις, στοιχειώδεις, απλούστερες, και οικονομικότερες. Για παράδειγμα, είδα πρόσφατα σε μια εφημερίδα την παρουσίαση μιας πολυκατοικίας στην Αθήνα με φωτοβολταϊκά πανέλα στο δώμα και στα στηθαία των μπαλκονιών. Το πράσινο χρώμα της υπογραμμίζει τη λογική των κατασκευαστών («Ένα κτίριο δεν αρκεί να είναι πράσινο, πρέπει και να φαίνεται πράσινο»). Ωστόσο μου προξένησε εντύπωση η απουσία ηλιοπροστασίας στην εκτεθειμένη δυτική πρόσοψη (μια τέντα έστω), όπου φιγουράρουν μόνο τα φωτοβολταϊκά στηθαία, τα οποία βέβαια θα ελαφρώνουν τον λογαριασμό των κλιματιστικών.
Η ουσία είναι ότι δεν έχει τόσο σημασία το πώς παράγουμε ηλεκτρισμό, όσο το πώς τον χρησιμοποιούμε. Σε περιπτώσεις σαν του παραδείγματος, η εξοικονόμηση τεχνητής ενέργειας μέσω των φωτοβολταϊκών ίσως να μην είναι πιο συμφέρουσα από άλλες λύσεις, όπως π.χ. η εγκατάσταση οικονομικών λαμπτήρων με ανιχνευτές κίνησης, ή ρελέ που σταματούν το κλιματιστικό όταν τα παράθυρα είναι ανοιχτά ή το δωμάτιο άδειο για ώρα. Όμως τέτοιες διακριτικές λύσεις δεν μπορούν να γίνουν εμπορικοί κράχτες, ειδικά σε ένα κοινό εθισμένο σε σημειολογικές αντιστοιχίσεις, μαθημένο στην ανέμελη σπατάλη, και ανήμπορο να καταλάβει ότι η πιο πράσινη ενέργεια είναι αυτή που δεν χρησιμοποιούμε χωρίς σοβαρό λόγο, ανεξάρτητα από την πηγή της.
Ίσως καταφέρουμε να μετατρέψουμε όλη την ηλεκτροπαραγωγή μας σε πράσινη. Αλλά αν αφήσουμε ανεξέλεγκτη την ετήσια αύξηση του 4%, τότε θα πρέπει να εγκαθιστούμε όλο και περισσότερες πράσινες μονάδες σε βουνά, σε πεδιάδες, και σε κτίρια. Γιατί όμως; Για να μαυρίζουμε σε σολάριουμ με ρεύμα από τον Ήλιο;
Σκέφτομαι εδώ τις Δαναΐδες: Θα ωφελούσε να ρίχνουν όλο και πιο πολύ πράσινο νερό στο πιθάρι τους, ή μήπως θα ήταν καλύτερα να βουλώσουν καμιά τρύπα;
::: ΘΝΣ
09.03.10
 |
| Δαναΐδες’, από τον John William Waterhouse, 1904. Άραγε το πιθάρι θα γεμίσει αν το νερό είναι πράσινο; |
Πάνω απ’ όλα, ακούμε το οξύμωρο ‘πράσινη ανάπτυξη’. Γιατί ‘οξύμωρο’; Επειδή η ‘ανάπτυξη’ ερμηνεύεται ως μεγέθυνση, και μάλιστα παντοτινή. Μέσα στην υλιστική παραζάλη της εποχής, μας διαφεύγει ο παραλογισμός της εσαεί μεγέθυνσης πάνω σε ένα μικρό τόπι στο Διάστημα. Ωστόσο αποτελεί τον ιερό αυτοσκοπό μας, που τελευταία επιχειρούμε να πετύχουμε και με πράσινα μέσα.
Ας δούμε το θέμα του ηλεκτρισμού που κάνει την αυταπάτη ανάγλυφη. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η κατά κεφαλή κατανάλωση ρεύματος σήμερα είναι κάπου 60 φορές μεγαλύτερη απ’ όσο πριν 60 χρόνια (Εικόνα 1). Ο ηλεκτρισμός που καταναλώνουμε στη χώρα μας διπλασιάζεται κάθε 18 χρόνια, με μια μέση ετήσια αύξηση κατά 4%. Αυτό σημαίνει ότι, με τις σημερινές τάσεις, το 2050 θα χρειαζόμαστε τετραπλάσιες κιλοβατώρες από σήμερα (Εικόνα 2).
 |
| Εικόνα 1: Κατά κεφαλή κατανάλωση ηλεκτρισμού 1950-2007 (ΔΕΗ) |
 |
| Εικόνα 2: Προοπτικές κατανάλωσης ηλεκτρισμού στην Ελλάδα, βάσει στοιχείων 1980-2006 από International Energy Annual 2006 |
 |
| Εικόνα 3: Ποσοστιαία σύγκριση κατανάλωσης ηλεκτρισμού & ΑΕΠ στην Ελλάδα μεταξύ 1980-1998 |
Έχοντας συνδέσει την ευμάρεια με τα ποικίλα gadgets, η δίψα μας για ρεύμα θα αυξάνει, και συνεπώς οι απαιτήσεις από τη ΔΕΗ και τους ιδιώτες συνεργάτες της θα συνεχίσουν την ανοδική πορεία τους. Εδώ ας προσέξουμε μια σημαντική αντίφαση: Το συμφέρον της χρηματιστηριακής ΔΕΗ και των ιδιωτών που παράγουν ρεύμα ευνοείται από τη σπατάλη στη χρήση του. Η εξοικονόμηση δεν ανεβάζει ούτε τις πωλήσεις τους, ούτε το ΑΕΠ, ούτε και τους επίσημους δείκτες ‘ανάπτυξης’ της χώρας -ακριβώς όπως και οι υγιείς πληθυσμοί δεν συμφέρουν στις φαρμακοβιομηχανίες. Η εξοικονόμηση δεν ταιριάζει στη κοινωνία της αγοράς, του κέρδους, και της ‘ανάπτυξης’ -εκτός αν συνδέεται με νέα εμπορικά προϊόντα.
Η φύση έχει αρχίσει να δυσφορεί με αυτή τη νοοτροπία μας. Οι αντιδράσεις της ξυπνούν κάποιες οικολογικές τύψεις μέσα μας, οι οποίες ανοίγουν νέους κερδοφόρους ορίζοντες για ορισμένους. Για παράδειγμα, το κράτος επιδοτεί γενναία την ιδιωτική παραγωγή ηλεκτρισμού από ανανεώσιμες πηγές, κι έτσι βλέπουμε να πληθαίνουν οι μνηστήρες που θα μας πουλήσουν ‘πράσινη’ (ή και ‘μαύρη’) ενέργεια. Σήμερα η ηλιακή και αιολική ενέργεια συμβάλλουν περίπου κατά 3% στην πρωτογενή παραγωγή ενέργειας στη χώρα μας, ισοσκελίζοντας τα 3/4 των απωλειών διανομής-μεταφοράς της ΔΕΗ (Υπουργείο Ανάπτυξης). Μερικοί θεωρούν ότι έτσι προκαλείται «οπτική ρύπανση» και «βλάβες στα αποδημητικά πτηνά» πιο ενοχλητικές από τον καπνό της Πτολεμαΐδας ή της Μεγαλόπολης. Ωστόσο είναι βέβαιο ότι θα βλέπουμε όλο και πιο πολλές ανεμογεννήτριες και στρέμματα με πανέλα τριγύρω μας, αφού η επιδοτούμενη κερδοφορία τους συνδυάζεται με την ανάγκη μας για φωτισμένες βιτρίνες τα μεσάνυχτα. Γι’ αυτό, με την αναπόφευκτη άνοδο της ζήτησης ρεύματος στις επόμενες 10ετίες, θα έχει ενδιαφέρον να δούμε τις αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών που θέλουν να παίρνουν το ρεύμα τους από ορυκτά καύσιμα ή από κάπου μακριά (με 8% απώλειες διανομής).
Προσπαθώντας να κάνουμε το ρεύμα του κλιματιστικού μας ‘πράσινο’, εγκαθιστούμε φωτοβολταϊκά συστήματα και στα κτίριά μας. Πολύ καλή λύση! Αρκεί να συμπληρώνει άλλες προβλέψεις, στοιχειώδεις, απλούστερες, και οικονομικότερες. Για παράδειγμα, είδα πρόσφατα σε μια εφημερίδα την παρουσίαση μιας πολυκατοικίας στην Αθήνα με φωτοβολταϊκά πανέλα στο δώμα και στα στηθαία των μπαλκονιών. Το πράσινο χρώμα της υπογραμμίζει τη λογική των κατασκευαστών («Ένα κτίριο δεν αρκεί να είναι πράσινο, πρέπει και να φαίνεται πράσινο»). Ωστόσο μου προξένησε εντύπωση η απουσία ηλιοπροστασίας στην εκτεθειμένη δυτική πρόσοψη (μια τέντα έστω), όπου φιγουράρουν μόνο τα φωτοβολταϊκά στηθαία, τα οποία βέβαια θα ελαφρώνουν τον λογαριασμό των κλιματιστικών.
Η ουσία είναι ότι δεν έχει τόσο σημασία το πώς παράγουμε ηλεκτρισμό, όσο το πώς τον χρησιμοποιούμε. Σε περιπτώσεις σαν του παραδείγματος, η εξοικονόμηση τεχνητής ενέργειας μέσω των φωτοβολταϊκών ίσως να μην είναι πιο συμφέρουσα από άλλες λύσεις, όπως π.χ. η εγκατάσταση οικονομικών λαμπτήρων με ανιχνευτές κίνησης, ή ρελέ που σταματούν το κλιματιστικό όταν τα παράθυρα είναι ανοιχτά ή το δωμάτιο άδειο για ώρα. Όμως τέτοιες διακριτικές λύσεις δεν μπορούν να γίνουν εμπορικοί κράχτες, ειδικά σε ένα κοινό εθισμένο σε σημειολογικές αντιστοιχίσεις, μαθημένο στην ανέμελη σπατάλη, και ανήμπορο να καταλάβει ότι η πιο πράσινη ενέργεια είναι αυτή που δεν χρησιμοποιούμε χωρίς σοβαρό λόγο, ανεξάρτητα από την πηγή της.
Ίσως καταφέρουμε να μετατρέψουμε όλη την ηλεκτροπαραγωγή μας σε πράσινη. Αλλά αν αφήσουμε ανεξέλεγκτη την ετήσια αύξηση του 4%, τότε θα πρέπει να εγκαθιστούμε όλο και περισσότερες πράσινες μονάδες σε βουνά, σε πεδιάδες, και σε κτίρια. Γιατί όμως; Για να μαυρίζουμε σε σολάριουμ με ρεύμα από τον Ήλιο;
Σκέφτομαι εδώ τις Δαναΐδες: Θα ωφελούσε να ρίχνουν όλο και πιο πολύ πράσινο νερό στο πιθάρι τους, ή μήπως θα ήταν καλύτερα να βουλώσουν καμιά τρύπα;
::: ΘΝΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου