::: Μεγαλύτερα – Ψηλότερα – Ακριβότερα

Τα κτίρια του θαυμαστού νέου κόσμου
14.11.11

Από την εποχή του Πύργου της Βαβέλ, το μέγεθος είναι μια σημαντική αρχιτεκτονική παράμετρος. Ένα μεγάλο κτίριο εντυπωσιάζει, και για πολλούς ανακλά το μεγαλείο του ιδιοκτήτη του - μερικές φορές και την επιδεξιότητα του κατασκευαστή του. Οι Πυραμίδες των Φαραώ, το Κολοσσαίο του Βεσπασιανού, και η Αγία Σοφία του Ιουστινιανού είναι μερικά τέτοια παραδείγματα αρχιτεκτονικής μεγαλομανίας από το ιστορικό παρελθόν.

Σήμερα το μέγεθος εξακολουθεί να έχει ιδιαίτερη σημασία σε ένα είδος διεθνών αγώνων παραλλάσσοντας το Ολυμπιακό σύνθημα ‘Ταχύτερα - Ψηλότερα - Δυνατότερα' σε 'Μεγαλύτερα - Ψηλότερα - Ακριβότερα'. Σε αυτό τον ανταγωνισμό ματαιοδοξίας, τον περιζήτητο τίτλο του μεγαλύτερου κτιρίου στον κόσμο κατέχει προς το παρόν το συγκρότημα Abraj Al Bait Towers ακριβώς δίπλα στην ιερή Κάαμπα της Μέκκας (βλ. πανοραμικές απόψεις). Έχει εμβαδόν 1.5 εκατομμύριο m2 και ύψος 600m, προβλέπεται δε να χρησιμοποιείται από 65,000 άτομα -περίπου όσος ο πληθυσμός της πόλης των Ιωαννίνων. Είναι έργο του γραφείου Dar Al-Handasah της Βηρυτού για τη μεγαλύτερη κατασκευαστική εταιρία του κόσμου Saudi Binladin Group της οικογένειας Μπιν Λάντεν. Στη κορυφή του συγκροτήματος ένα γιγάντιο ρολόι διαμέτρου 46m θα εκπέμπει λάμψεις ορατές από 29km πέντε φορές την ημέρα για τη μουσουλμανική προσευχή. Ο γιγάντιος κτιριακός όγκος δίπλα στον ιερό τόπο μαζί με τη σύγχρονη τεχνολογία στοχεύουν αναμφισβήτητα στο να δώσουν ένα ισχυρό θρησκευτικό μήνυμα.

::: Ο ηλεκτρισμός των Δαναΐδων

“Η πιο πράσινη ενέργεια είναι αυτή που δεν χρησιμοποιούμε χωρίς σοβαρό λόγο, ανεξάρτητα από την πηγή της.”
09.03.10

Δαναΐδες’, από τον John William Waterhouse, 1904.
Άραγε το πιθάρι θα γεμίσει αν το νερό είναι πράσινο;

Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε μια αλματώδη αύξηση του ενδιαφέροντος για το περιβάλλον. Η νεόκοπη πράσινη ευαισθησία έχει πολλές μορφές: ‘πράσινα κτίρια’, ‘πράσινες πόλεις’, ‘πράσινη ενέργεια’. Φαίνεται ότι το πράσινο έχει μια εξαγνιστική δύναμη, γι’ αυτό ακούμε για ‘green banking’, ‘green web servers’, ή ‘green car of the year’, μερικοί μάλιστα βαφτίζουν και την πυρηνική ενέργεια ‘πράσινη’ (επειδή “δεν εκλύει CO2” -σαν να λέμε ότι η ηρωίνη είναι προτιμότερη από το κάπνισμα γιατί δεν βρωμίζει το δωμάτιο).

Πάνω απ’ όλα, ακούμε το οξύμωρο ‘πράσινη ανάπτυξη’. Γιατί ‘οξύμωρο’; Επειδή η ‘ανάπτυξη’ ερμηνεύεται ως μεγέθυνση, και μάλιστα παντοτινή. Μέσα στην υλιστική παραζάλη της εποχής, μας διαφεύγει ο παραλογισμός της εσαεί μεγέθυνσης πάνω σε ένα μικρό τόπι στο Διάστημα. Ωστόσο αποτελεί τον ιερό αυτοσκοπό μας, που τελευταία επιχειρούμε να πετύχουμε και με πράσινα μέσα.

::: Επάγγελμα 'αρχιτέκτων'

Από το χθες στο αύριο
16.07.11

Ένα από τα θορυβώδη θέματα αυτής της ταραγμένης περιόδου είναι το σχέδιο νόμου για τις ανώτατες σπουδές. Η τελική μορφή του νέου εκπαιδευτικού καθεστώτος είναι ακόμη άγνωστη, τόσο στις νομικές διατάξεις όσο και στην εφαρμογή τους στην πράξη. Ωστόσο ένα σημείο των προτάσεων δίνει αφορμή για κάποιες σκέψεις σχετικές με τις σπουδές και με την άσκηση του επαγγέλματος του αρχιτέκτονα.

Ακολουθώντας τις ρυθμίσεις της Μπολόνιας, η εισαγωγή αυτοτελών κύκλων 3ετών σπουδών με περαιτέρω διαβαθμίσεις εκπαίδευσης οδηγεί στο εύλογο ερώτημα: Τι θα χρειάζεται τελικά για την περίφημη «άδεια ασκήσεως επαγγέλματος» του αρχιτέκτονα στο θαυμαστό νέο κόσμο; Άραγε θα αρκούν 3 χρόνια σπουδών για να ονομαστεί κάποιος 'αρχιτέκτων' και να αναλάβει την ευθύνη μιας οικοδομής;

::: Περί ανέμων και υδάτων

Για να ξέρουμε πού ζούμε
13.06.11

Δεν ξέρω αν συμβαίνει σε όλους, αλλά η λέξη 'ατμόσφαιρα' φέρνει στο μυαλό μου μια τεράστια ποσότητα αέρα που μας περιβάλλει, όπου πετούν πουλιά και σύννεφα, και χάνονται όλοι οι καπνοί. Το ίδιο και η λέξη 'θάλασσα': μια γιγάντια ποσότητα νερού ανάμεσα στις ηπείρους, με ψάρια, καράβια, κύματα και πετρελαιοκηλίδες. Μερικοί επιμένουν ότι ο κόσμος όπου ζούμε είναι πεπερασμένος και μικρός, αλλά δεν είναι πολύ πειστικοί. Αντίθετα η εμπειρία μας λέει ότι έχουμε άπειρες ποσότητες αέρα και νερού, γι' αυτό και χρησιμοποιούμε και τα δύο όχι μόνο ως πηγή ζωής αλλά και σαν σκουπιδοτενεκέ.

Η αίσθησή μου αυτή άλλαξε σημαντικά όταν ανακάλυψα πρόσφατα μερικά έργα του Adam Nieman. Είναι ένας Βρετανός φυσικός που αντιμετωπίζει την απεικόνιση επιστημονικών δεδομένων όχι μόνο ως θέμα διδακτορικής διατριβής, αλλά και ως ένα είδος εικαστικής τέχνης, σε συνεργασία με την οργάνωση Carbon Quilt. Στόχος είναι η εκλαΐκευση της έκτασης που έχει η περιβαλλοντική κρίση, κυρίως η ανερχόμενη ρύπανση της ατμόσφαιρας σε ένα πεπερασμένο πλανήτη. Αυτό γίνεται με εικόνες που παρουσιάζουν διάφορα περιβαλλοντικά μεγέθη με εποπτικό τρόπο, για ένα πιο κατανοητό αποτέλεσμα. Να δυο τέτοιες εικόνες που με εντυπωσίασαν:

::: We are animals

Ένα ποιητικό περιστατικό
14.05.11

Τις προάλλες είχα μια έκπληξη στο μετρό: βρέθηκα σε ένα βαγόνι πλημμυρισμένο με ποίηση! Αντί για τις συνηθισμένες διαφημίσεις του τύπου «αγόρασε αυτό», «απόλαυσε εκείνο», και «απόκτησε το άλλο», οι επιφάνειες διαφημιστικής προβολής είχαν στίχους του αγαπημένου μου Ελύτη! Η ματιά μου έτρεχε από τη μια αφίσα στην άλλη: «Θε μου τι μπλε ξοδεύεις για να μη σε βλέπουμε», «Αν δεν στηρίξεις το ένα σου πόδι έξω απ' τη Γη ποτέ σου δεν θα μπορέσεις να σταθείς επάνω της», «Κάνε άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά». Για μια στιγμή αναρωτήθηκα αν βλέπω όνειρο.

Ξεπέρασα το ενδεχόμενο του ονείρου, και σκέφτηκα ότι ήταν μάλλον μια περίεργη φάρσα ή ένα σκηνικό ταινίας. Ώσπου σε μια γωνιά διάβασα το μυστικό: αφορμή αυτής της θεσπέσιας χειρονομίας ήταν η Ημέρα Ποίησης, μερικές εβδομάδες νωρίτερα. Αργότερα έμαθα ότι ήταν «μια πρωτοβουλία του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ελύτη, ώστε η ποίηση να μπει στην καθημερινότητα όλων». Χάρη στην καμπάνια οι στίχοι του ηλιόλουστου ποιητή στόλισαν για ένα μήνα τα μέσα μαζικής μεταφοράς σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Μυτιλήνη, Ρόδο, και Ζάκυνθο.

Ο οικισμός των βαρελιών

Μια άσκηση ολιστικού σχεδιασμού
13.04.11

Το 2007, το Πρόγραμμα Εργασίας της UIA για 'Αρχιτεκτονική & Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας' [UIA-ARES WP] σε συνεργασία με το ΤΕΕ προκήρυξε διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό με τίτλο «Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική και Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας για κελύφη για τη στέγαση θυμάτων μεγάλων φυσικών καταστροφών». Υποβλήθηκαν 67 προτάσεις από τις οποίες η επιτροπή επέλεξε την 508 ως καλύτερη (βλέπε εικόνες κάτω -κλικ για μεγέθυνση).

Οι περισσότερες από τις προτάσεις του διαγωνισμού εστιάστηκαν στο ζητούμενο αντικείμενο, τα κελύφη. Όμως τα κελύφη -έστω και με εκτεταμένη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας- δεν αρκούν για να δημιουργήσουν συνθήκες επιβίωσης και συμβίωσης προσφύγων. Σε συνθήκες κρίσης οι προτεραιότητες διαφέρουν από αυτές της ομαλής καθημερινότητας και από τις συμβατικές παραδοχές του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Για παράδειγμα, το πόσιμο νερό είναι πολύ πιο ζωτικό από το ρεύμα για τη τηλεόραση, η συνήθης έννοια της 'άνεσης' αλλάζει, η δε συλλογικότητα γίνεται προϋπόθεση επιβίωσης. Ταυτόχρονα η μετατροπή από παραγωγικά άτομα σε αδρανείς πρόσφυγες προκαλεί ψυχολογική επιβάρυνση με δυσμενείς συνέπειες στο σύνολο. Είναι εμφανές ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας -και μάλιστα σε κλίμακα μονάδας μόνο- δεν αρκούν για να αντιμετωπιστεί το πλήθος των προβλημάτων ενός προσφυγικού οικισμού.

[συνέχεια]

::: Ιλίσια παιδία

Προσωπικές μνήμες από το Αθηναϊκό κέντρο
14.03.11

Πρώην στρατιωτικές εγκαταστάσεις μεταξύ Ρηγίλλης-Χίλτον:
1-ΣΟΑ Ριζάρη, 2-Στρατιωτικό Πρατήριο Αθηνών, 3-άλλο στρατόπεδο (συνεργείο;), 4-Τεχνική Βάση Αθηνών.
Το πορτοκαλί χρώμα υποδεικνύει κατασκευές μετά το 1960.

Ο πατέρας μου ήταν αξιωματικός του Τεχνικού Σώματος. Οι συχνές μεταθέσεις του με έκαναν να γνωρίσω 14 διαφορετικά σπίτια σε 17 χρόνια ανά την Ελλάδα. Σε 3 περιπτώσεις η οικογένειά μου έζησε στα λεγόμενα ΣΟΑ (Στρατιωτικά Οικήματα Αξιωματικών) της οδού Ριζάρη: τρεις εφαπτόμενες πολυκατοικίες 5 & 6 ορόφων στη γωνία Ριζάρη και Βασιλέως Κωνσταντίνου, με μεγάλη αλάνα για παιχνίδια από πίσω. Η περιοχή τότε ήταν πολύ διαφορετική από σήμερα. Θυμάμαι αμυδρά λάσπες και σκόνες στη ρηχή κοίτη του Ιλισού με μερικά αναιμικά δέντρα και τα έργα για τη κάλυψη του αρχαίου ποταμού με τη νέα λεωφόρο της προόδου. Στην απέναντι πλευρά της οδού Ριζάρη μια ψηλή πέτρινη μάντρα που περπατούσα πλάι της τη χρονιά που πήγαινα στο 15ο Δημοτικό Σχολείο Κολωνακίου της οδού Αλωπεκής, 4 δρόμους παραπάνω. Στην άλλη άκρη της, μια ταβέρνα με χύμα ρετσίνα σε καράφα για το σπίτι.

Τα εγκαταλειμμένα παραπήγματα ενός στρατοπέδου στη θέση του μετέπειτα Ωδείου μας έδιναν άφθονο υλικό για εξερεύνηση και 'όπλα' στις παιδικές μάχες με ινδιάνους, πειρατές, και σταυροφόρους, ανάλογα με τις επίκαιρες κινηματογραφικές ταινίες. Τα 'πολεμοφόδιά' μας έγιναν πιο προηγμένα γύρω στο 1960, από την αποξήλωση της προσωρινής «Ατομικής Έκθεσης» που έγινε στη θέση του στρατοπέδου για την προβολή των Αμερικανικών επιτευγμάτων στην πυρηνική ενέργεια. Ήταν η εποχή του Σπούτνικ και του Γκαγκάριν -κουμουνιστής μεν, αλλά και έμπνευση για παιδικές φαντασιώσεις!

::: Πάρκα και υποβρύχια

Η έφοδος στο πράσινο του Ελληνικού
12.02.11

Παρακολουθούμε τελευταία τις αλλεπάλληλες επιθέσεις που γίνονται για την αρπαγή της έκτασης του παλιού αεροδρομίου στο Ελληνικό, του μεγαλύτερου δημόσιου φιλέτου της χώρας: Έξη χιλιάδες στρέμματα πάνω στο θαλάσσιο μέτωπο της Αθήνας, σχετικά κοντά στο κέντρο, ανάμεσα σε δύο μεγάλες αρτηρίες και με σταθμό μετρό, χωρίς φυσικά εμπόδια στην όποια διαμόρφωση. Ο τεμαχισμός του θηράματος έχει αρχίσει από χρόνια: 'Προσωρινές' αθλητικές εγκαταστάσεις που παραμένουν άθικτες από το 2004, Ολυμπιακά Ακίνητα, Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, εκθεσιακές μεγαλο-παράγκες, έχουν όλα το μερίδιό τους. Το Μητροπολιτικό Πάρκο -που ήταν ο αρχικός προορισμός της έκτασης- φαίνεται να συρρικνώνεται υπό το βάρος των ιδιωτικών βλέψεων και των δημοσίων αμαρτιών.

Η περίπτωση εκφράζει ανάγλυφα τη σύγκρουση μεταξύ των συλλογικών και ιδιωτικών συμφερόντων που φουντώνει στον θαυμαστό νέο κόσμο μας. Η καθηγήτρια Μαρία Μαντουβάλου του ΕΜΠ έλεγε το 2007:
"Όσα ειπώθηκαν πριν για τη θέση του Ελληνικού στο θαλάσσιο μέτωπο και για την κυκλοφοριακή υποδομή της περιοχής, δείχνουν ότι ο χώρος είναι ιδιαίτερα ελκυστικός και για δραστηριότητες που έχουν σχέση με τον κόσμο των υψηλών εισοδημάτων και μπορούν να αποφέρουν υψηλά κέρδη. Γίνεται δηλαδή το Ελληνικό ένα «οικόπεδο» από τα πολυτιμότερα στην Eυρώπη για κάθε είδους εκμετάλλευση. Και εδώ συναντάμε ξανά τη γνωστή διελκυστίνδα: Άντληση άμεσου εργολαβικού τύπου κέρδους ή ανάκτηση προς όφελος της συνολικής δυναμικής της πόλης και των κατοίκων της;"

::: Σενάρια για το μέλλον

Σκέψεις μετά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα
10.01.11

"Μια από τις προφανείς αντιφάσεις της σύγχρονης εκπαίδευσης είναι ότι οι σχολές προσπαθούν να προετοιμάσουν τους σπουδαστές για μια εποχή που δεν υπάρχει ακόμη, επικεντρώνοντας τις σπουδές τους σε μια εποχή που έχει πάψει να υπάρχει."

Αυτή η διαπίστωση του Ronald LaConte χρονολογείται από το 1975. Αναφέρεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αλλά το ίδιο ισχύει και για τις αρχιτεκτονικές σπουδές -τότε όπως και σήμερα. Με το γνωστό δεδομένο ότι η αρχιτεκτονική ενσαρκώνει την εποχή της, προκύπτει το ερώτημα: Για τι είδους μέλλον προετοιμάζονται οι σημερινοί νέοι αρχιτέκτονες, αυτοί που θα κτίζουν μετά από 30-40 χρόνια; Άραγε σε τι κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον θα κτίζουν, για τι είδη πελατείας, σε τι νομικά πλαίσια, με τι στόχους; Και πώς αυτά θα πρέπει να επηρεάσουν τα προγράμματα σπουδών σήμερα;

::: Κάγκελα, κάγκελα παντού

Ο φόβος ως αρχιτεκτονική παράμετρος
14.12.10

Σάο Πάολο: Μια μάντρα χωρίζει εκατοντάδες παράγκες από ιδιωτικές πισίνες και γήπεδα τένις [φωτογραφία Tuca Vieira]

Ένα χαρακτηριστικό της εποχής μας που εμφανίζεται λίγο-πολύ σε όλες τις χώρες είναι η διεύρυνση του χάσματος φτωχών-πλουσίων, με φυσικό επακόλουθο την άνοδο της εγκληματικότητας. Αυτή με τη σειρά της φέρνει στο προσκήνιο μια μακρόχρονη αρχιτεκτονική παράμετρο που είχε ατονήσει στις δεκαετίες της κοινωνικά ισότροπης ανάπτυξης: την ασφάλεια.

Σε κοινωνίες όπου συνυπάρχει η χλιδή με τη μιζέρια, τα σπίτια έχουν ένα κοινό στοιχείο: τα κάγκελα. Κάγκελα σε φράχτες, σε παράθυρα, σε πόρτες, σε ταράτσες. Πλούσιοι και φτωχοί περιχαρακώνονται προσπαθώντας να προστατέψουν αυτό που έχουν και λείπει από άλλους, φτωχότερους. Έτσι τα κάγκελα αποτελούν πλέον ένα πρακτικό δείκτη κοινωνικής ανισότητας σε μια χώρα.

::: Ο πυρετός του γυμνού αυτοκράτορα

Εγκεφαλική υγεία και αρχιτεκτονική
10.11.10

Ένα βασικό γνώρισμα της δημιουργικότητας είναι η ικανότητα να ξεπερνάς τα στερεότυπα. Άραγε υπάρχουν όρια σε αυτό; Το ερώτημα ξαναήλθε στο μυαλό μου βλέποντας το νέο έργο του Frank Gehry στο Λας Βέγκας, τη Κλινική Κλίβελαντ του Κέντρου Εγκεφαλικής Υγείας Lou Ruvo. Εδώ, έχω την εντύπωση ότι η γνώριμη εκκεντρικότητα προχώρησε πολύ μακριά.

Ποτέ δεν ήμουν θαυμαστής της αρχιτεκτονικής του διάσημου Καναδού αρχιτέκτονα, ο οποίος στα 50 του πυροδότησε την αποδομητική μόδα με έναυσμα το σπίτι του, κατά σύμπτωση την ίδια εποχή με τη διάδοση του Punk. Τολμώ να πω ότι την βρίσκω κραυγαλέα πομπώδη, εξωφρενικά σπάταλη, και αδικαιολόγητα πολύπλοκη -στους αντίποδες των δικών μου αξιών. Οι ισχυρές γλυπτικές ποιότητές της δεν αναιρούν το γεγονός ότι πρόκειται για λειτουργικές και όχι μνημειακές κατασκευές, οι οποίες -όπως όλα τα κτίρια- γίνονται μάλλον για να εξυπηρετούν ανθρώπινα όντα παρά κάποια 'εγώ'. Αναντίρρητα είναι άξιο θαυμασμού το αρχιτεκτονικό και κατασκευαστικό επιτελείο που μεταφράζει τις αχαλίνωτες ιδέες του maitre σε κατασκευάσιμη πραγματικότητα. Αλλά προσωπικά απορώ πώς αυτή η δαπανηρή αρχιτεκτονική σάτιρα έχει γίνει ανάρπαστη, καθώς και πρότυπο που επιδιώκουν να μιμηθούν πολλοί.

::: Χάπια ή δίαιτα;

Βιοκλιματική τεχνολογία και βιώσιμη λιτότητα
12.10.10

Σκίτσο: Chris Madden

Η ιστορία κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο από χρόνια: Στον διαστημικό ανταγωνισμό της δεκαετίας του 1960, η NASA συνειδητοποίησε ότι τα κλασσικά στυλό δεν μπορούν να λειτουργήσουν στο Διάστημα και έπρεπε να βρεθεί ένας άλλος τρόπος για να γράφουν οι αστροναύτες. Μετά από μερικά χρόνια ερευνών και κάμποσα εκατομμύρια δολαρίων, κατάφεραν να φτιάξουν ένα στυλό που θα μπορούσε να βάλει μελάνι στο χαρτί χωρίς βαρύτητα, σε μεγάλες ή μικρές θερμοκρασίες, σε συνθήκες επιτάχυνσης, κ.λπ. Στο μεταξύ οι Σοβιετικοί κοσμοναύτες για τις ίδιες συνθήκες χρησιμοποιούσαν απλά μολύβια.

Αυτή η ιστορία δεν είναι απόλυτα ακριβής, προσφέρει ωστόσο ένα καλό παράδειγμα απλότητας και λιτότητας στη λύση πρακτικών προβλημάτων -όπως και της απουσίας κοινής λογικής στη γραφειοκρατία. Κάτι ανάλογο παρουσιάζεται και στην όψιμη πράσινη αρχιτεκτονική, η οποία πολύ συχνά έλκεται από νέες τεχνολογικές επινοήσεις αφήνοντας στην άκρη λύσεις απλές και γνωστές από παλιά, έστω κι αν αυτές προσφέρουν τα ίδια οφέλη με λιγότερο κόστος.

::: Μετά τις τσιχλόφουσκες

Αρχιτεκτονική πριν και μετά τη κρίση
09.09.10

Οι επιπτώσεις του ξαφνικού σεισμού της Ελληνικής δημοσιονομικής κρίσης απλώνονται σαν τσουνάμι προς κάθε κατεύθυνση, κατακλύζοντας μεταξύ πολλών άλλων και το πεδίο της οικοδομής: Τα στεγαστικά δάνεια στέρεψαν, οι οικοδομικές άδειες κάνουν βουτιά, οι εμπορικές χρήσεις συρρικνώνονται, η ζήτηση διαμερισμάτων εξατμίζεται, οι εξοχικές κατοικίες κατρακυλάνε. Πολλοί αρχιτέκτονες νοιώθουν πρωτόγνωρη ανασφάλεια, όπως βέβαια και χιλιάδες άλλοι.

Είναι γεγονός ότι η θεομηνία έπιασε πολλούς στον ύπνο, διακόπτοντας φιλόδοξα όνειρα, τάσεις, επιδιώξεις, ψευδαισθήσεις. Τα νέα δεδομένα τερματίζουν μια περίοδο εικονικής ανάπτυξης και φαινομενικής ευμάρειας στηριγμένης σε μεγάλο βαθμό στον πλασματικό πλούτο του δανείου και της πιστωτικής κάρτας. Μαζί ανατρέπεται αναπόφευκτα και το αρχιτεκτονικό σκηνικό που πλαισιώνει τη κοινωνία της κατανάλωσης επί πιστώσει.

Η ρύπανση του χρόνου

Ένα άρθρο για την οργάνωση της ζωής και των πόλεων σήμερα, του John Whitelegg.
[Μετάφραση του Αγγλικού πρωτότυπου]
16.08.10

Παρά το γεγονός ότι η εξοικονόμηση χρόνου αποτελεί τη κύρια οικονομική αιτιολόγηση για νέα συστήματα οδικών μεταφορών, η επέκταση του οδικού δικτύου και η αύξηση της κυκλοφορίας δεν φαίνεται να έχουν δώσει στους ανθρώπους περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν αξιολογείται και ο χρόνος των πεζών, επειδή τα αυτοκίνητα είναι στην πράξη χρονοβόρα, και επειδή οι άνθρωποι τείνουν να χρησιμοποιούν τον όποιο χρόνο κερδίζουν για να ταξιδέψουν ακόμη πιο μακριά.

[συνέχεια]

::: Ένα γράμμα στον Μανώλη

Σκέψεις de profundis για την Αρχιτεκτονική
14.07.10

Δεν θυμάμαι, Μανωλίτο, γιατί σε προ(σ)κάλεσα σ' αυτή την αλληλο-εξομολόγηση: Για να ξεκαθαρίσω τις δικές σου η τις δικές μου απόψεις για την Αρχιτεκτονική σαν Λειτουργία και Λειτούργημα; Για όποιο λόγο και να 'ναι, είναι ευκαιρία να ξεκαθαριστούν μερικά πράγματα.

Ίσως επειδή αισθάνομαι μια διαφορά στη δική μου αντιμετώπιση της Αρχιτεκτονικής, βλέποντας τριγύρω μου -ακόμη και σε σένα- πολύ φασαρία για το τίποτα, πολλή θεωρία, πολλή αναλυτική διάσπαση, με λίγα λόγια (τραγουδιστά) "Αχός βαρύς ακούγεται, πολλή κουλτούρα πέφτει...", ίσως λοιπόν γι' αυτό να θέλησα να καταγράψω τη δική μου άποψη, αφού αναγκαστώ να τη κάνω λέξεις και φράσεις.

::: Η λευκή ιλαρά

Εκτός σχεδίου δόμηση στο Αιγαίο
11.06.10

Παραπλέοντας πριν μερικά χρόνια τη νότια ακτή της Μυκόνου, ένοιωσα μια μεγάλη έκπληξη: όλο το νησί, από την ανατολική άκρη ως τη δυτική, έμοιαζε σαν να είχε ιλαρά -μόνο που τα σπυριά ήσαν άσπρα! Οι διάσπαρτες 'παραδοσιακές' βίλλες (υποθέτω όλες με βούλα ΕΠΑΕ) δημιουργούσαν ένα νέο σκηνικό μεγάλης κλίμακας πάνω στους λόφους του διάσημου νησιού, κάτι που θα ζήλευαν και καλλιτέχνες μεγάλων εικαστικών εγκαταστάσεων σαν τον Christo.

Η Μύκονος είναι ένα μόνο παράδειγμα. Όλα τα δημοφιλή νησιά του Αιγαίου έχουν λίγο ή πολύ την ίδια 'λευκή ιλαρά'. Η αρρώστια εμφανίζεται και σε άλλες παραθεριστικές περιοχές της χώρας, μόνο που στα ξερά νησιά είναι πιο ορατή αφού το γυμνό τοπίο κρύβει τα 'σπυριά' λιγότερο. Η αιτία του φαινομένου είναι διπλή, η δόμηση εκτός σχεδίου και η μανία του λευκού. Και τα δύο ξεκινούν από παλιά. Ας τα δούμε λίγο καλύτερα.

Αντιφάσεις

Πράσινο & «πράσινο»
11.05.10

Μια μικρή συλλογή από γελοιογραφίες που υπογραμμίζουν πολύ λιτά και εύστοχα μερικές αντιφάσεις στην όψιμη 'πράσινη' ευαισθησία της εποχής μας.

[συνέχεια]

::: Ελληνική λαϊκή αρχιτεκτονική τον 21ο αιώνα

Με δείγμα την ελευθέρια δόμηση του Κορινθιακού
11.04.10

Εδώ και 8 χρόνια πηγαίνω συχνά στην Πάτρα, σχεδόν πάντα με τραίνο. Θεωρώ τη διαδρομή κατά μήκος της ακτής του Κορινθιακού ως μια από τις ωραιότερες στην Ελλάδα. Το τραίνο κινείται ανάμεσα σε χιλιάδες λεμονιές, πορτοκαλιές, και πεύκα, δίπλα σε αμμουδιές και βραχώδεις παραλίες, σε πολλά σημεία σχεδόν πάνω από το κύμα. Από τη μία πλευρά είναι τα βουνά της Πελοποννήσου (Ζήρια, Χελμός, Παναχαϊκό), με τις κατάφυτες πολύσχημες πλαγιές τους να χύνονται στη θάλασσα. Από την άλλη, ο Κορινθιακός που αλλάζει χρώμα και αίσθηση ανάλογα με τον καιρό. Και απέναντι τα βουνά της Ρούμελης (Ελικώνας, Παρνασσός, Γκιόνα, Ναυπακτία), μερικές φορές καλυμμένα από σύννεφα ή χιόνια. Ο συνδυασμός βουνού, θάλασσας, μεσογειακής βλάστησης, και μαζί τα παιχνίδια του ουρανού και του Ήλιου, προσφέρουν ένα θαυμάσιο δείγμα ελληνικού τοπίου.

Φυσικά δεν είμαι ο μόνος με αυτή την άποψη: χιλιάδες άλλοι έλκονται από τον συνδυασμό τοπίου και κλίματος, και μάλιστα πολύ κοντά στην Αθήνα ή την Πάτρα. Τα παλιά αγροτικά χωριά και οι κωμοπόλεις κατά μήκος της ακτής μετατρέπονται σε οικισμούς παραθερισμού και δεύτερης κατοικίας που επεκτείνονται ραγδαία ροκανίζοντας τα μεταξύ τους αδόμητα τμήματα. Η Εθνική Οδός Κορίνθου-Πάτρας (κατά μερικούς 'αυτοκινητόδρομος') έχει ουσιαστικά γίνει η κεντρική λεωφόρος ενός συνεχούς οικιστικού συνόλου μήκους 140 χιλιομέτρων που παραπέμπει στην Οικουμενόπολη του Δοξιάδη. Πρόκειται για μια γιγάντια επένδυση οικονομικών και φυσικών πόρων, η οποία ένα μεγάλο μέρος του έτους είναι άχρηστη.

::: Ιδιώτες & idiots

Η απαξίωση του δημόσιου και ο εναγκαλισμός του ιδιωτικού στον Ολυμπιακό Φλοίσβο
14.01.10

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 κόστισαν πολύ, 11-12 δις ευρώ. Η Ελληνική κοινωνία, διψασμένη για εφήμερα γεγονότα που ικανοποιούν την αυταρέσκειά της, αποδέχτηκε το υπέρογκο κόστος, που βαθμιαία έγινε 2.5 φορές μεγαλύτερο από τις αρχικές εκτιμήσεις των 4.5 δις. Λίγο μετά τους Αγώνες, η τότε υπουργός κα. Πετραλιά καμάρωνε ότι «Κάναμε πολύ πετυχημένους Αγώνες, πολύ ασφαλείς Αγώνες και πολύ ακριβούς Αγώνες». Ταυτόχρονα ο κ. Αλογοσκούφης βεβαίωνε ότι «Ήταν μια μεγάλη επένδυση, η οποία θα αποδώσει το επόμενο χρονικό διάστημα» [in.gr 12.11.04]. Το βαρύ φορτίο των «πολύ ακριβών Αγώνων» που επωμίστηκαν οι φορολογούμενοι είναι αδιαμφισβήτητο, αλλά τι γίνεται με τους καρπούς της «μεγάλης επένδυσης» 5½ χρόνια μετά τα πυροτεχνήματα της Τελετής Λήξης;

Από τον συνολικό λογαριασμό των Αγώνων, κάπου 60% πήγε σε έργα υποδομής και κτιριακές εγκαταστάσεις, όπως αυτές του Φαληρικού Δέλτα οι οποίες μεταμόρφωσαν σημαντικά το θαλάσσιο μέτωπο της Αθήνας, έστω και χωρίς την ολοκλήρωση των αρχικών σχεδίων. Ένας περίπατος εκεί είναι αρκετά διαφωτιστικός για τη σημερινή κατάσταση των ακριβοπληρωμένων Ολυμπιακών κατασκευών. Ας δούμε εδώ μερικές εικόνες από δύο σημεία του μετώπου, την περιοχή της Εσπλανάδας και τη γειτονική Μαρίνα του Φλοίσβου. Και οι δύο προσφέρουν ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά δείγματα κτιρίων και υπαιθρίων χώρων, εκφράζοντας ταυτόχρονα δύο διαφορετικές πορείες αξιοποίησης της «μεγάλης επένδυσης».

::: Κισίνεβο: η πράσινη πόλη

Σύντομο οδοιπορικό σε ένα μουσείο Μοντερνιστικής πολεοδομίας
14.12.09

Η Μολδαβία είναι ένα από τα μικρά θραύσματα της Σοβιετικής Ένωσης, μεταξύ Ρουμανίας και Ουκρανίας. Με κατά κεφαλή εισόδημα περίπου 40% εκείνου της Αλβανίας, είναι σήμερα η φτωχότερη χώρα της Ευρώπης. Πριν 20 χρόνια είχε ακμάζουσα βιομηχανία που συνέβαλε στο 38% της οικονομίας, παράγοντας π.χ. τρακτέρ και μικροκυκλώματα διαστημοπλοίων. Σήμερα η βιομηχανία έπεσε στο 20%, και η οικονομία βασίζεται στην γεωργία και τους μετανάστες.

Η χώρα έχει συνολικό πληθυσμό λίγο μικρότερο από της Αττικής, ¼ του οποίου συγκεντρώνεται στην πρωτεύουσα, το Κισίνεβο (Chisinau / Kishinev). Στον 2ο παγκόσμιο πόλεμο βομβαρδίστηκε επανειλημμένα από τους επελαύνοντες Γερμανούς και Ρουμάνους, και λίγο αργότερα από τους επελαύνοντες Σοβιετικούς. Στα ερείπια του πολέμου, εφαρμόστηκαν οι αρχές της αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας που διακήρυξε ο Μοντερνισμός: πολυώροφα μπλοκ κατοικιών με μικρό ποσοστό κάλυψης, μεγάλες ελεύθερες εκτάσεις στο έδαφος, άνετες λεωφόροι, και άφθονο πράσινο. Παρόμοιο πνεύμα επικράτησε και στη μεταπολεμική ανοικοδόμηση της υπόλοιπης Ευρώπης, ανατολικής και δυτικής. Σήμερα, η πλουτοκρατική Παγκοσμιοποίηση που αντικατέστησε τον σοσιαλιστικό Διεθνισμό, έχει φέρει τα σημάδια της και στο Κισίνεβο: χλιδάτα mall, φανταχτερά καζίνα, βίλλες νεόπλουτων, μετατροπή χώρων παραγωγής σε χώρους εμπορίου. Ωστόσο έχει αφήσει ανέπαφη την πολεοδομική δομή της πόλης και βασικές υποδομές όπως την τηλεθέρμανση. Η εικόνα στο Google Earth είναι σαφής: περίπου το 1/3 της πόλης θυμίζει ένα μεγάλο πάρκο με γραμμικά κτίρια ανάμεσα στην βλάστηση. Πραγματικά, το Κισίνεβο έχει από τα υψηλότερα ποσοστά αστικού πρασίνου στην Ευρώπη.

::: Αύριον ως σήμερον και ως χθες;

Άμεσα ή έμμεσα, το παρελθόν έχει ιδιαίτερο βάρος στο πρόγραμμα σπουδών, ωστόσο το μέλλον απουσιάζει πανηγυρικά
08.11.09


“Κ’ αίφνης οι πίδακες των ιδικών μας απαντήσεων
Με την ευχή της μάνας μας
Ενάντια στα μαχαίρια των πογκρόμ
Ενάντια στα κνούτα της Οχράνα
Με τις κραυγές που απ' τις ψυχές μας ξεπετιούνται
Για την κλοπή των ινδαλμάτων
Για την καταβαράθρωσι των οραμάτων.”

Ανδρέας Εμπειρίκος, “Αι γενεαί πάσαι ή σήμερον ως αύριον και ως χθές”

Σκίτσο του Chris Madden ©

Τις προάλλες, μια συζήτηση με έβαλε σε σκέψεις. Μιλάγαμε με μια ομάδα 5ετών σπουδαστών για το θέμα τους στο μάθημα του Αστικού Σχεδιασμού: ανάπλαση μιας περιοχής του Δήμου Ταύρου. Η κουβέντα έφτασε στην αντιμετώπιση του ΙΧ σε σχέση με τις κατοικίες του προγράμματος. Πρότεινα να επανεξεταστεί το σημερινό καθεστώς της παντοκρατορίας του αυτοκινήτου, που τεμαχίζει τις πόλεις για να περάσει και εκτοπίζει άλλες χρήσεις για να παρκάρει. Αναρωτήθηκα φωναχτά μήπως πρέπει να αξιοποιήσουν την ελευθερία που τους δίνει ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας της άσκησης για αναζήτηση άλλων λύσεων, με μειωμένη ή και ανύπαρκτη την παρουσία του ΙΧ.

Μερικοί έδειξαν έκπληξη: «Χωρίς αυτοκίνητο; Δεν είναι ουτοπικό;» ρώτησαν. «Το αυτοκίνητο είναι μέσο ελευθερίας!» δήλωσε κάποιος. Ξαφνιάστηκα όχι τόσο από το ύψος της αθωότητας, όσο από το βάθος του ιδεολογικού εθισμού στο αυτοκίνητο. Με τη κουβέντα που ακολούθησε κατάλαβα ότι πολλοί (αν όχι όλοι) είχαν τα σημερινά δεδομένα για πρότυπο ζωής και αρχιτεκτονικής έκφρασής της. Προσπάθησα να εξηγήσω:

::: Το Πικρό Χωριό

«…Με τις διατάξεις της Ανταλλαγής, το Λεβίσι άδειασε στις 30 Ιουνίου 1923, αφήνοντας πίσω 2 εκκλησίες, 14 παρεκκλήσια, 2 σχολεία, 2 βρύσες, 1000 σπίτια με στέρνες και αποχωρητήρια - κατάλοιπα των οποίων βλέπουμε σήμερα.»
08.10.09

«Ελάχιστες φορές στη ζωή μου ένοιωσα τόσο απόλυτα το συλλογικό κενό ενός εξαφανισμένου λαού, τη σιωπηλή αναμονή που καλύπτει τα άδεια σπίτια χαμένων ανθρώπων. Τη μία στη Γερμανία, όταν περιπλανιόμουν στους άδειους στρατώνες του Dachau, και την άλλη, περπατώντας στη μεγαλύτερη και καλύτερα διατηρημένη πόλη-φάντασμα της Μικράς Ασίας, το Kayakoy της Τουρκίας.» Trent Rockwood

Η Μικρασιατική Καταστροφή φέρνει στη μνήμη σφαγές, λεηλασίες, πυρκαγιές, όπως της Σμύρνης. Όμως τέτοιες βιαιότητες δεν έφτασαν και στα νότια παράλια της Μικράς Ασίας. Εκεί η τραγωδία ήταν αθόρυβη. Οι πολυάριθμοι χριστιανοί της περιοχής συμβίωναν ειρηνικά με τους μουσουλμάνους συντοπίτες τους, όπως έκαναν για αιώνες. Ώσπου μια μέρα, χωρίς βία, χωρίς αίμα, χωρίς προειδοποίηση, έφτασε ξαφνικά η είδηση: οι Μεγάλοι είχαν αποφασίσει «ανταλλαγή πληθυσμών». Η Ελληνική υπερφίαλη μωρία «να πάρουμε και την Άγκυρα» ξερίζωσε 2-3 εκατομμύρια ψυχές και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου. Ήταν το 1923.

Ένας από τους χριστιανικούς οικισμούς στα παράλια της Λυκίας (ανάμεσα στη Ρόδο και το Καστελόριζο) ήταν το Λεβίσι. Περισσότερο κωμόπολη παρά χωριό, με κάπου 3000 κατοίκους, κτισμένο αμφιθεατρικά σε πευκόφυτη περιοχή μόλις 1-2 χιλιόμετρα από τη θάλασσα, αλλά αθέατο από τους πειρατές.

::: Το 'δέον' στυλ

Συντήρηση και εξέλιξη στην αρχιτεκτονική –σκέψεις με αφορμή τη Σαντορίνη
09.08.09

Το Δημοτικό Σχολείο της Οίας:
δεξιά η Μοντέρνα πτέρυγα κτισμένη αμέσως μετά τον σεισμό του 1956,
αριστερά η νεοπαραδοσιακή προσθήκη 40 χρόνια αργότερα.
Πορεία προς το μέλλον ολοταχώς με την όπισθεν;

Η κάθε εποχή & κοινωνία έχει τους δικούς της άγραφους αισθητικούς κανόνες που επιφέρουν μια ομοιογένεια στα οπτικά γνωρίσματα της κοινότητας: ρούχα, στολίδια, εργαλεία, κτίρια. Οι κανόνες έχουν κάποια πρακτική προέλευση, που πολλές φορές χάνεται στο βάθος του χρόνου. Έτσι το λειτουργικό στοιχείο αντικαθίσταται βαθμιαία από το σημειολογικό, διαμορφώνοντας την οπτική 'γραμματική' & 'συντακτικό' της εκάστοτε εποχής. 'Υποβολείς' κάθε τέτοιας σιωπηλής διαλέκτου είναι οι άρχοντες. Οι υπόλοιποι τους ακολουθούν, επιδιώκοντας τη καταξίωση μέσω της μίμησης, σε ένα αέναο συναγωνισμό ματαιοδοξίας. Τα παραδείγματα αφθονούν -ειδικά στην αρχιτεκτονική. Ας δούμε μερικά από τη Σαντορίνη.

Το πασίγνωστο χαρακτηριστικό γνώρισμα της τοπικής κτιριοδομίας, οι θόλοι, οφείλουν τη διάδοσή τους σε ένα είδος 'φυσικής δικαιοσύνης': η απουσία νερού -άρα και δομικής ξυλείας- αντισταθμίζεται από την αφθονία της ηφαιστειογενούς Θηραϊκής γης, ενός είδους φυσικού τσιμέντου. Αυτό το τοπικό υλικό διευκόλυνε την εξάπλωση της θολοδομίας από πέτρα, συμβαδίζοντας μορφολογικά με τις θολωτές σπηλιές. Με τη πάροδο του χρόνου η σχετική τεχνογνωσία αναπτύχθηκε τόσο πολύ που ακόμη και μικρά & ευτελή κτίσματα -όπως καμαράκια στα χωράφια ή στάβλοι- καλύπτονται με θόλους ή σταυροθόλια. Προφανώς αυτή ήταν για αιώνες η πιο φτηνή, εύκολη και ανθεκτική λύση για τη γεφύρωση ανοιγμάτων. Ένα προϊόν ανάγκης με ισχυρές μορφολογικές επιπτώσεις σε ευρεία κλίμακα. Μια κατασκευή τόσο συνηθισμένη όσο μια πλάκα μπετόν σήμερα.

::: Ο σταθμός των στεναγμών

Δείγμα υπονομευτικού σχεδιασμού;
08.07.09

Χθες είδα ένα όνειρο: Με διόρισαν, λέει, στην ‘Επιτροπή Προώθησης των Σιδηροδρόμων’! Μου φάνηκε περίεργο που ξαφνικά με θυμήθηκαν σε κάποια επιτροπή. Το απέδωσα σε λάθος, σαν αυτό που προκάλεσε μια μύγα στη ταινία ‘Brazil’ που έπεσε στον εκτυπωτή αλλοιώνοντας ένα όνομα και βάζοντας τον πρωταγωνιστή σε βάσανα. Ή μπορεί κάποιος να πρόσεξε μετά από πολλά χρόνια ότι η διπλωματική μου στο ΕΜΠ το 1974 ήταν για τον σταθμό του μετρό στον Ευαγγελισμό. Λόγω της πολυετούς έλξης που έχω για τα τραίνα -παρά τις συχνές τρικλοποδιές του ΟΣΕ- αποδέχτηκα τον διορισμό παραμερίζοντας την απορία μου.

Πήγα λοιπόν στη συνάντηση που μου είπαν, κι εκεί γνώρισα τα άλλα μέλη της επιτροπής. Ξαφνιάστηκα: Ήσαν όλοι γραμματείς και φαρισαίοι, από αυτούς που η ουσιαστική δουλειά τους είναι να στρώνουν το χαλί στις επιθυμίες των αφανών βοσκών μας. Αισθάνθηκα εντελώς αμήχανα και κατάλαβα ότι τελικά μάλλον έφταιγε η μύγα για τον διορισμό μου.

::: Ποιος έβαλε τον γάιδαρο στο κοτέτσι;

Οι κατεδαφίσεις γύρω από το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης
08.06.09

Είδα πρόσφατα στο βίντεο του GreekArchitects.gr την πασχαλινή κατεδάφιση μερικών από τα τέως διατηρητέα κτίρια γύρω από το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Δεν με ξάφνιασε βέβαια, ούτε αυτή η ‘εκκαθάριση’, ούτε οι προηγούμενες, ούτε οι επόμενες. Από τη στιγμή που επιλέχθηκε η συγκεκριμένη θέση για το νέο κτίριο-μαμούθ, η τύχη των πέριξ κτιρίων –διατηρητέων και μη- ήταν μονόδρομος. Και αυτοί που ελπίζουν για την επιβίωση των διατηρητέων της Αρεοπαγίτου, ας επιχειρήσουν να τα εντοπίσουν στον χάρτη της περιοχής στην ιστοσελίδα του μουσείου, όπου φαίνεται το μέλλον του τετραγώνου όπως το έχουν αποφασίσει οι προύχοντες. Βέβαια αν κάποιος από τους ‘παρείσακτους’ στο οικόπεδο του ΝΜΑ ήταν μια μεγάλη εκκλησία, τότε τα πράγματα θα ήσαν διαφορετικά…

::: Μαύρη & πράσινη ρυμοτομία

Μια ιδέα για την Αθήνα
05.05.09

Η πρόσφατη ανακοίνωση του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας αναζωπύρωσε το δημοσιογραφικό ενδιαφέρον για τον βιότοπο των Αθηναίων. Εφημερίδες και κανάλια προβάλλουν σχετικές συνεντεύξεις ειδικών και μη, με κοινό στοιχείο το προφανές: η πολεοδομική οργάνωση της Πρωτεύουσας είναι διάτρητη και χρειάζεται μπαλώματα. Κυρίαρχο συμπέρασμα είναι ότι πρέπει –επιτέλους- να ενισχυθεί το αστικό πράσινο με ποικίλους τρόπους: δημιουργία πρασίνων θυλάκων με κατεδάφιση κτιρίων ή και ολοκλήρων τετραγώνων, ενοποίηση και πρασίνισμα των ακαλύπτων χώρων, πράσινα δώματα.

Αυτή η πράσινη εκστρατεία έχει να αντιμετωπίσει δύο πανίσχυρους εχθρούς: αφενός την ιερότητα της ακίνητης ιδιοκτησίας, και αφετέρου τη λατρεία του αυτοκινήτου που χαρακτηρίζουν τη σημερινή ελληνική πόλη. Η πρώτη συνεπάγεται μεγάλο κόστος απαλλοτριώσεων και δικαστικούς μαραθώνιους, παράλληλα με τη διχογνωμία των επιμέρους ιδιοκτητών –κάτι που πιο παλιά βραχυκύκλωσε το Ενεργό Οικοδομικό Τετράγωνο του Τρίτση. Η δεύτερη συνδέεται όχι μόνο με τη κυκλοφοριακή συμφόρηση, αλλά περισσότερο με την ανάγκη στάθμευσης, η οποία είναι αναντίρρητη και οδηγεί σε επεμβάσεις σαν αυτή στην Πλατεία Κύπρου.

::: Κρέας ή ψάρι;

Σκέψεις για τα ‘πράσινα’ κτίρια
09.04.09

Σκίτσο Valentin Druzhinin

Οι ανθρώπινες κατασκευές δεν είναι παρά μετασχηματισμοί των φυσικών στοιχείων. Κάθε κτίριο –αναπόφευκτα- προκαλεί αλλοίωση στο περιβάλλον, μικρή ή μεγάλη σε έκταση και διάρκεια. Είναι μια διαδικασία που αρχίζει π.χ. με το κόψιμο των δέντρων που εμποδίζουν στο οικόπεδο, τις εκσκαφές των θεμελίων, και το ροκάνισμα του λόφου για το αμμοχάλικο. Συνεχίζεται αργότερα με τα λύματα του βόθρου, την εξόρυξη του πετρελαίου και τα καυσαέρια του καλοριφέρ, φτάνοντας μέχρι τη τελική μετατροπή του σε μπάζα. Πρόκειται για το λεγόμενο ‘οικολογικό αποτύπωμα’ του κτιρίου, που δεν είναι παρά η έκταση της Γης η οποία επηρεάζεται με κάποιο τρόπο από τη κατασκευή, τη χρήση και τον θάνατό του. Μια έκταση που σίγουρα ξεπερνά κατά πολύ τα όρια του οικοπέδου, φτάνοντας ακόμη και σε μακρινές περιοχές που δύσκολα φαντάζεται κανείς.

Αυτό το γνώρισμα διαφέρει από το ένα κτίριο στο άλλο, έστω και αν έχουν το ίδιο μέγεθος, λειτουργία, ή κόστος, μοιάζοντας κάπως με τις διαφορές στους ανθρώπινους χαρακτήρες: Υπάρχουν κτίρια άπληστα, βάναυσα, εγωκεντρικά, απαιτητικά προς το περιβάλλον, που ζητούν πολλά και προσφέρουν λίγα. Άλλα πάλι είναι ολιγαρκή, ευγενικά, ανοιχτόκαρδα, εναρμονισμένα με τη φύση που τα γέννησε και τα τρέφει, που ζητούν λίγα και προσφέρουν πολλά.

Κτίρια σαν τα τελευταία ακούγονται συχνά με ποικίλα ονόματα: βιοκλιματικά, ενεργειακά, οικολογικά, παθητικά, οργανικά, βιώσιμα. Ονομασίες που διαφέρουν λίγο ως καθόλου, όλες με τον ίδιο κοινό παρονομαστή: Αναφέρονται σε κτίρια που σέβονται το περιβάλλον όσο και τον άνθρωπο. Επιτρέψτε μου να τα ονομάζω εδώ ‘πράσινα’.

::: Το τζίνι

Ένα παραμύθι που φωτίζει μερικά άλλα
08.02.09

Σκίτσο του Chris Madden ©

Κάποιο βράδυ, ξεπήδησε ξαφνικά απ’ το λυχνάρι μου ένα παντοδύναμο τζίνι και μου λέει ότι θα κάνει όποια θαύματα του ζητήσω. Όντας άτομο με οικολογική συνείδηση, του ζητώ βοήθεια για να λυθούν μερικά φλέγοντα προβλήματα που, παρά τις προσπάθειές μας να τα λύσουμε, ταλαιπωρούν εμάς και τον πλανήτη όλο και πιο πολύ.

Το θαύμα #1 είναι μια εκπληκτική εφεύρεση για να κινούμε τα αυτοκίνητά μας δωρεάν και χωρίς καυσαέρια ή ηχορρύπανση. Το τζίνι υπάκουσε αμέσως.

Το θαύμα #2 είναι να μεταμορφώσει μαγικά όλα τα εργοστάσια της ΔΕΗ, ώστε από αύριο να χρησιμοποιούμε μόνο ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για το ρεύμα μας. Ζαπ, η μεταμόρφωση έγινε!

Το θαύμα #3 έχει να κάνει με τα σκουπίδια: Το τζίνι αντικαθιστά όλες τις χωματερές με ΧΥΤΑ και κάνει την ευρεία ανακύκλωση πραγματικότητα!

Ζητώ και ένα τέταρτο θαύμα –αυτό αφορά τα κτίρια: Έτσι, το θαυματουργό τζίνι μετατρέπει όλα τα δομικά υλικά σε ‘οικολογικά’ (ό,τι και να σημαίνει αυτό), και όλα τα κτίριά μας γίνονται υγιεινά και αυτάρκη σε ενέργεια.

Πριν προλάβω να ζητήσω κι άλλα θαύματα –για το νερό, τα δάση, και τα λύματα- το τζίνι εξαφανίστηκε όσο ξαφνικά ήλθε. Δεν με πείραξε πολύ η εξαφάνιση, γιατί ήδη με τις 4 μαγικές αλλαγές λύθηκαν σημαντικά προβλήματα που ταλανίζουν εμάς και τον βιότοπό μας.